Advertising on the Telegram channel «©Legal details center© :የህግ ማብራሪያ ማዕከል©»

💼 አሠሪና ሠራተኛ ሕግ: ከሥራ መቅረት ቁልፍ መርሆዎች ⚖️

ABRHAM YOHANES

1. 🛑 በሥራ አፈፃፀም ወይም በተከታታይ መቅረት ምክንያት የሚፈጸም ስንብት


📅 ተከታታይ የሥራ ቀናት መቅረት: አንድ ሠራተኛ ያለበቂ ምክንያት በተከታታይ ለ አምስት (5) የሥራ ቀናት ከሥራ ገበታው የቀረ እንደሆነ፣ አሠሪው ያለማስጠንቀቂያ የሥራ ውሉን ሊያቋርጥ ይችላል።

📝 የአሠሪ የማስረዳት ሸክም: አሠሪው በዚህ ድንጋጌ (አንቀጽ 27(1)(ለ)) መሠረት ስንብት ለማድረግ ሲፈልግ፣ ሠራተኛው በትክክል በመደዳው ለአምስት የሥራ ቀናት መቅረቱን በማስረጃ የማስረዳት ሸክም አለበት።

❌ የሕጉን መስፈርት አለማሟላት: ሰበር ሰሚ ችሎቱ እንዳስረዳው፣ አሠሪው ሠራተኛው ለአምስት ተከታታይ ቀናት ቀርቷል ቢልም፣ ሠራተኛው በእነዚያ ቀናት ውስጥ በአንዱ ቀን እንኳን ሥራ የሠራ መሆኑ ማስረጃን በማጣራት ከተረጋገጠ፣ አሠሪው የሕጉን ቅድመ ሁኔታ (የአምስት ተከታታይ ቀናት) ማሟላት ስላልቻለ ስንብቱ ሕገወጥ ይሆናል። ይህ ድምዳሜ የተደረሰው በሰበር መ/ቁ 168475 ላይ ነው።

🗓 በዓመት ከ30 ቀናት በላይ መቅረት: ሠራተኛው በአንድ ዓመት ውስጥ ያለበቂ ምክንያት ከ ሰላሳ (30) ቀናት በላይ ከሥራ ገበታው የቀረ እንደሆነ፣ ውሉ ያለማስጠንቀቂያ ሊቋረጥ ይችላል። ለምሳሌ፣ አንድ ሠራተኛ በጣት አሻራ መመዝገቢያ ማሽን ሪከርድ መሠረት በአንድ ዓመት ውስጥ ለ31 ቀናት ከሥራ የቀረ እንደሆነ፣ ውሉ መቋረጡ በሕጉ አግባብ እንደሆነ ተወስኗል። ይህ ውሳኔ በሰበር መ/ቁ 167276 ላይ የተሰጠ ነው።

2. ✅ መቅረት በበቂ ምክንያት ሲሆን የሚፈጸም ስንብት (Sufficient Reason)

መቅረቱ በሕግ ተቀባይነት ያለው ምክንያት ላይ የተመሠረተ ከሆነ፣ አሠሪው የሚወስደው የስንብት እርምጃ ሕገወጥ ይሆናል።

⛓️ በፖሊስ ቁጥጥር ሥር መዋል: ሠራተኛው ከሥራ የቀረው በግል ጸብ ምክንያት በፖሊስ ቁጥጥር ስር በመቆየቱ (በፖሊስ ቁጥጥር ሥር በመዋል) የተረጋገጠ እንደሆነ፣ ይህ ሁኔታ በአዋጁ አንቀጽ 27(1)(ለ) አንፃር በቂ ምክንያት ተደርጎ የሚወሰድ በመሆኑ ስንብቱ ሕገወጥ ነው። ይህ ውሳኔ የተሰጠው በሰበር መ/ቁ 160620 ላይ ነው።

🏥 በጤና ምክንያት መቅረት: አሠሪው ሠራተኛው አስቀድሞ የጤና ችግር እንዳለበት የሚያውቅ ከሆነ (ለምሳሌ በኤች.አይ.ቪ. እንደሚኖር)፣ ሠራተኛው ለሕክምና ዓላማ ወደ ጸበል ሄዶ በመጠኑ ባለማሳወቁ ብቻ የሚወሰድበት የስንብት እርምጃ የሕጉን መንፈስና ይዘት ያላገናዘበ እና ሕገወጥ ይሆናል። አሠሪው ስለ ሠራተኛው ህመም አስቀድሞ የሚያውቅ ከሆነ፣ ተጨማሪ አለማሳወቁ ብቻውን የስንብት መሰረት ሊሆን አይችልም። ይህ በሰበር መ/ቁ 166370 ላይ ተረጋግጧል።

3. 🏛 የመንግስት ሠራተኞች በእስር ሲቆዩ የሚፈጸም የሥራ ውል መቋረጥ

የመንግስት ሠራተኞችን በሚመለከት፣ በወንጀል ተጠርጥሮ ስልጣን ባለው አካል የታሰረ ሠራተኛ ከሥራ ገበታው መቅረትን በተመለከተ ልዩ ድንጋጌዎች ተቀምጠዋል።

⏳ ከሦስት ወር በላይ መቅረት: በወንጀል ተጠርጥሮ የታሰረ የመንግስት ሠራተኛ በ ሶስት ወር ጊዜ ውስጥ ከእስር ተለቆ ወደ ሥራው ካልተመለሰ፣ የሥራ ውሉ ይቋረጣል። ምንም እንኳን ሠራተኛው በኋላ በነፃ ቢሰናበትም፣ ከሦስት ወር በላይ ከሥራ ገበታው የራቀ ከሆነ የስንብት ውሳኔው በሕግ አግባብ የተከናወነ ነው። (ሰበር መ/ቁ 160067)።

5. 🔄 በዝውውር ምክንያት የሚመጡ የመቅረት ክርክሮች

አሠሪ ሠራተኛውን ወደ ሌላ የሥራ ቦታ ሲያዛውር፣ ሠራተኛው መቅረቱን ምክንያት በማድረግ የሚፈጸም ስንብት የዝውውር ሥርዓትን መከተል ይኖርበታል።

✉️ የዝውውር ሥርዓትን አለመከተል: አንድ ሠራተኛ ከሚሠራበት ቦታ ወደ ሌላ ቦታ ሲዛወር፣ የተመደበበትን የሥራ መደብ፣ ደመወዝ እና ሥራ የሚጀምርበትን ጊዜ የሚገልጽ ደብዳቤ ሊኖር ወይም ለሠራተኛው ሊሰጥ ይገባል። አሠሪው የዝውውር ሥርዓትን የሚከተል ደብዳቤ አለማቅረቡ፣ የስንብት እርምጃው ሕገወጥ እንዲሆን ያደርጋል። ይህ በሰበር መ/ቁ 166524 ላይ የጸና ነው።

✍️ በዝውውር ወቅት የቀጠለ ሥራ: አሠሪው ሠራተኛው ወደ ሌላ ቦታ እንዲዛወር ካሳወቀ በኋላ፣ ለቅጣት የሚያበቃውን የአምስት ተከታታይ የስራ ቀን መቅረት (አንቀጽ 27(1)(ለ))፣ ሠራተኛውን በቀድሞው የሥራ ቦታው መደበኛ ሥራ እያስሠራና የሰዓት መቆጣጠሪያ እያስፈረመ ከቆየ ሊያነሳ አይችልም። እንዲህ ያለው የስንብት እርምጃ ሕገወጥ ተብሎ ይወሰናል። ይህ መርህ በሰበር መ/ቁ 165265 እና 165273 ላይ ተገልጿል.

6. 🤝 የሕብረት ስምምነት ተፈጻሚነት

አሠሪው ከሕግ በተጨማሪ የሕብረት ስምምነት ወይም የውስጥ መመሪያዎች ካሉት፣ ስንብት ከመፈጸሙ በፊት እነዚያን ድንጋጌዎች መከተል አለበት።

📉 ከአዋጁ ያነሰ ቅጣት: የድርጅቱ የሕብረት ስምምነት ለተከታታይ 5 ቀናት መቅረት ቢረጋገጥ እንኳን የሚፈቅደው የመጨረሻ የጽሑፍ ማስጠንቀቂያና የደመወዝ ቅነሳን እንጂ የሥራ ውል ማቋረጥን የማትደነግግ ከሆነ፣ አሠሪው ውሉን ማቋረጡ ሕገወጥ ነው። የስር ፍርድ ቤቶች በዚህ መሠረት የሰጡት ውሳኔ በሰበር መ/ቁ 166722 ላይ ጸንቷል።

➥ክርክርን በመስማት ላይ ያለ ፍርድ ቤት ሦስተኛ ወገን በክርክሩ ጣልቃ እንዲገባ ትዕዛዝ ከሰጠ በኋላ፣ ጣልቃ ገቡ ከክርክሩ ውጪ እንዲሆን ፍ/ቤቱ ትዕዛዝ ቢሰጥ ህጉ ምን ይላል?
🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷🌷

✔️በሌሎች ሰዎች መካከል በመካሄድ ላይ ባለው ክርክር #ጣልቃ መግባት #ስለሚቻልበት ሁኔታ የፍ/ሥ/ሥርዓት ህጋችን ከአንቀጽ 40-43 ባሉት ድንጋጌዎች የተመለከቱ ሲሆን፤ ክርክሩን በመስማት ላይ ያለው ፍርድ ቤትም ሌላ ሦስተኛ ወገን በክርክሩ ጣልቃ #እንዲገባ ትዕዛዝ #ከመስጠቱ በፊት ሊገባ የሚገባ መሆን አለመሆኑን በመወሰን ረገድ በድንጋጌዎቹ ስር የተመለከቱትን ሁኔታዎች ግምት ውስጥ የማስገባት #ግዴታ የሚጠበቅበት ሲሆን፤ ይህን የሚያደርገውም 3ኛው ወገን ጣልቃ እንዲገባ ትዕዛዝ ከመስጠቱ #በፊት ስለመሆኑ ከየድንጋጌዎቹ አጠቃላይ ይዘት መገንዘብ የሚቻል ነዉ፡፡

✔️ይህ #መርህ እንደተጠበቀ ሆኖ፣ 3ኛ ወገን ጣልቃ እንዲገባ ትዕዛዝ ከሰጠ በኋላ፣ ጣልቃ ለመግባት የሚያስችል #ህጋዊ ምክንያት አለመኖሩን ፍርድ ቤቱ #ካመነበት ክርክሩ #በየትኛውም ደረጃ ላይ ቢሆን ጣልቃ ገቡ ከክርክሩ ውጪ እንዲሆን ትዕዛዝ ከመስጠት #የሚከለክለው ነገር የለም፡፡

✔️በመሆኑም ፍርድ ቤቱ በክርክሩ 3ኛው ወገን ጣልቃ እንዲገባ ትዕዛዝ ከሰጠ በኋላ ወደ ኋላ ተመልሶ ከክርክሩ ውጪ እንዲሆኑ ትዕዛዝ መስጠት ከህጉ አንፃር #ይችላል።

✔️ሀሳቡን ጠቅለል ሲደረግ ክርክርን በመስማት ላይ ያለ ፍርድ ቤት ሦስተኛ ወገን በክርክሩ ጣልቃ እንዲገባ ትዕዛዝ ከሰጠ በኋላ፣ ጣልቃ ለመግባት የሚያስችል ህጋዊ ምክንያት አለመኖሩን ፍርድ ቤቱ ካመነበት ክርክሩ በየትኛዉም ደረጃ ላይ ቢሆን ጣልቃ ገቡ ከክርክሩ #ውጪ እንዲሆን #ትዕዛዝ ከመስጠት የሚከለክለው ነገር #የሌለ ስስመሆኑ የፍ/ሥ/ሥርዓት ህግ ከአንቀጽ 40-43 መሠረት በማድረግ የፌደራል ጠቅላይ ፍርድ ቤት ሰበር ሰሚ ችሎት በሰ/መ/ቁ.144470 በቀን 30/11/2010 ዓ/ም በዋለው ችሎት አስገዳጅ የህግ ውሳኔ ሰጥቷል። ቅፅ 23

Live stream started

ላይቭ መማማር የሚፈልግ ይግባ

Any one who want to do whatsapp file work can DM  fast

I am whatsapp agent

ጠበቃ ምንድን ነው የሚመስለው?

ወደፍ/ቤት በሚወስዱኝ የራይድና መሰል ሜትር ታክሲ አሽከርካሪዎች ጋር ዘወትር የሚገጥመኝ ንግግር።

አሽከርካሪ:- ፍ/ቤት ጋር ነሽ?
እኔ:- አዎ
አሽከርካሪ:- ምን ገጠመሽ?
እኔ:- ስራ
አሽከርካሪ:- ፍ/ቤት ውስጥ ነው የምትሰሪው?
እኔ:- አዎ ጠበቃ ነኝ።

አሽከርካሪ(ዞር ብሎ ያየኝና):- ጠበቃ ግን አትመስይም።
እኔ:- ጠበቃ ምንድን ነው የሚመስለው?
አሽከርካሪ:-እንጃ ብቻ ጠበቃ የሚመስለኝ የሆኑ ፊታቸው የማይፈታ ገምጫጫ ሰውዬ ናቸው።

እኔ:- በሴት ሲሆንስ?
አሽከርካሪ:- ነገረኛ ሴትዮ።
እኔ:- ዋጋ አጭበርብረኝና ያልካቸውን ሴትዮ እኔ ፊት ላይ ታገኛቸዋለህ😁።

🤔ማነው ግን ጠበቃን የሆኑ ገምጫጫ ትልቅ ሰውዬና ነገረኛ ሴትዮ አድርጎ በህብረተሰቡ አእምሮ ውስጥ የሳለው?

ኦገኖቼ እመኑኝ እኛ ጠበቆች ሰላማዊ ሰዎች ነን። ካልነኩን አንነካም። ከነኩን ግን አናስተርፍም።

ነገር አንወድም:- ነገር እንጀራችን ስለሆነ በብላሽ ኢነርጂ አናባክንም። ሳይከፈለን በነፃ አንጣላም አንከራከርም፣አንጨቃጨቅም።

ጉዳይ ከሌለው ሰው ጋር ጨዋታችን ባያምርም ከመጫወት አንቦዝንም። ሳቅ ቢረሳንም ፈገግታ አናጣም።

ገንዘብ አንወድም እናፈቅራለን እንጂ😁። ከ1968ዓ.ም የጀመረ የሰውን መከራና ችግር በገንዘብ ገዝተን ፍዳችንን ስለምንበላ በብር ጉዳይ አንደራደርም።

ሰው እንወዳለን:- አሸንፈንለት ብር ከማይከፍል ባለጉዳይ ውጪ።
ትሁት ነን:- ለፈረደልን ችሎት ከወገባችን ዝቅ ብለን በማመስገን ተወዳዳሪ የለንም።

ብልሆች ነን:- ከፈለግን እፅዋትን በአየር መበከል መክሰስ እንችላለን።
የሰው አእምሮ እናነባለን:- የሀሳብ ክፍል መፈለግ ስራችን ስለሆነ ለኛ ሁሉም ሰው ተጠርጣሪ ነው።

በአጠቃላይ እኛ ጠበቆች የፍትህ መስታወት የሆንን እንደሌላው ሰው “ሰው” ነን እንጂ እንደምታስቡት ገምጫጫ ሰውዬና ነገረኛ አሮጊት አይደለንም።

Taken from Facebook (Mesi Beharu)

BE OUR FAMILY FOR BETTER UNDERSTANDING OF LAW!
https://t.me/judgeoffed

የኢትዮጵያ የባህር በር ጥያቄ ከዓለም አቀፍ ሕግ አንጻር:- አንቀጽ 69, አንቀጽ 123-127

👉 የተባበሩት መንግስታት የባህር በር ህግ አንቀጽ 69 የባህር በር የሌላቸው ሀገራት በአካባቢው ያለውን የባህር በር የመጠቀምና የመሸጋገር አለም አቀፍ መብት እንዳላቸው ይደነግጋል፣

👉 ኢትዮጵያ ከቀይ ባህር እንድትርቅ የተደረገበት አካሄድ ምንም አይነት ህጋዊ መሰረት የሌለው፣

👉 የተመድ ሲቋቋም ካወጣቸው ድጋጌዎች አንዱ ሀገራት የቅኝ ግዛት ውሎችን የመቀበል ግዴታ የለባቸውም፣

👉 ኢትዮጵያ አንደኛ የባህር በር የማግኘት መብት፤ ሁለተኛ የባህር በር ባለቤትነት መብት ያላት ሀገር ነች፣

👉  ኢትዮጵያ እነዚህ መብቶች የመጎናጸፍ መብት ያላት በመሆኑ ያነሳቻቸው ጥያቄዎች ህጋዊ መሰረት ያላቸው ናቸው፣

👉 የአለም አቀፍ ውሎችን ስንመለከት ኢትጵያን የባህር በር የሚያሣጣት አንዳችም ነገር የለም፤

👉 የአለም አቀፍ ፍርድ ቤት መመስረቻ ጽሁፍ አንቀጽ 38 ላይ አንድ ሀገር ኢፍትሃዊ ውሳኔ ተወስኖብኛል ብሎ ካሰበ ጥያቄውን ማቅረብና መሟገት ይችላል፣

👉 በቨርሳይለስ ስምምነት ጀርመን ለፖላንድ የራሷን መሬት ቆርሳ ሰጥታለች፣

👉 ፖላንድ ተቆልፎባት መኖር ስለሌለባት ጀርመን መሬቷን አሳልፋ በመስጠትና ፖላንድ የባህር በር ባለቤት  ሆናለች፣

🧬 የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ በቤተሰብ እና ማስረጃ ሕግ: ቁልፍ የሰበር ውሳኔ መርሆዎች ⚖️  ABRHAM YOHANES

1. 🛡 የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ እንደ መከላከያ ማስረጃ እንጂ እንደ ፍርድ ቤት ግዴታ ያለመወሰዱ

➡️ በአባትነት ማረጋገጫ ክስ ላይ ዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ አባትነትን ለማረጋገጥ የሚቀርብ የመከላከያ ማስረጃ እንጂ፣ ፍርድ ቤቱ በራሱ አነሳሽነት ሊያዝ የሚገባው አይደለም። የአባትነት ክስ ሲቀርብ ተከሳሹ መጥሪያ ደርሶት ለመቀበል ፈቃደኛ ሳይሆን ቀርቶ የመከራከር መብቱን ራሱ የተወ ከሆነ፣ ቀርቦ የመከላከያ መብቱን ስላልተጠቀመ የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ የመጠየቅ መብቱን ከክሱን ከመከላከል ጋር እንደተወ ይቆጠራል [ሰ/መ/ቁ 154767]። በመሆኑም ፍርድ ቤቱ በሌለበት ውሳኔ መስጠቱ ስነ ስርዓታዊ አግባብን የጣሰ አይደለም [ሰ/መ/ቁ 154767]።

2. 📜 የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ ትዕዛዝ በሦስተኛ ወገን (ኑዛዜ ተጠቃሚ) ሲጠየቅ

❌ የቤተሰብ ሕግ የአባትነት መካድ ክስ ሊያቀርቡ የሚችሉ ወገኖችን ማንነት ይገድባል። የኑዛዜ ተጠቃሚ የሆነ ሦስተኛ ወገን፣ የመካድ ክስ ለማቅረብ ከተፈቀደላቸው ሰዎች ውስጥ የማይካተት በመሆኑ፣ እንዲሁም የመካድ ክስ ለማቅረብ የሚያስፈልገውን የፍርድ ቤት ፈቃድ አስቀድሞ ባለማግኘቱ፣ ያለምንም ሕጋዊ መሠረት የዘረመል (D.N.A) ምርመራ እንዲደረግ ማዘዙ ከመነሻው በሕጉ የተመለከተውን ሥርዓት ያልተከተለ መሠረታዊ የሕግ ስህተት ነው [ሰ/መ/ቁ 152719]።

3. 🔨 የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ ትዕዛዝ ባለመፈጸሙ ምክንያት በፍሬ ነገር ላይ መወሰን

⏳ ለቀጠሮ ምክንያት የሆነው ጉዳይ (እንደ ዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ ውጤት) ሳይፈጸም የቀረው ከተከራካሪ ወገኖች በአንዱ ጉድለት ከሆነ፣ ፍርድ ቤቱ የጉዳዩን መፈጸም ሳይጠብቅ የመሰለውን ውሳኔ ለመስጠት ይችላል [ሰ/መ/ቁ 152100]። በመሆኑም፣ ፍርድ ቤቱ ዲ.ኤን.ኤ ምርመራ እንዲደረግ ትዕዛዝ ከሰጠ በኋላ፣ ትዕዛዙን አልፎ በሌሎች ማስረጃዎች (ለምሳሌ በሰው ምስክር ቃል) ላይ ተመስርቶ የሟች ልጅነትን ማጽናቱ መሰረታዊ የሕግ ስህተት አይደለም [ሰ/መ/ቁ 152100]።

4. ⚖️ የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ እንደ ገዥ (Conclusive) ማስረጃ አለመቆጠሩ እና ከሌሎች ማስረጃዎች ጋር መመዘን

🔬 የዘረመል (DNA) ምርመራ ውጤት ብቻውን ፍፁማዊ ገዥ (conclusive) ማስረጃ አይደለም ። አባትነትን የማረጋገጥ ዓላማ ሲኖር፣ የምርመራ ውጤቱ በሌሎች የማስረጃ ዓይነቶች (ለምሳሌ ልጁን እንደ አባት በመንከባከብ፣ የሰው ምስክር ቃል ወይም የልጅነት ሁኔታ) ሊረጋገጥ ከሚችለው ፍሬ ነገር ጋር ተመዝኖ መታየት አለበት ።

5. 👂 የሳይንሳዊ ማስረጃን የመስማት ግዴታ (ለማስተባበል)

🚨 ፍርድ ቤቶች በተከራካሪ ወገኖች የልጅነት ግምትን ለማስተባበል ሲባል የዘረመል ምርመራ እንዲደረግ የቀረበውን አቤቱታ በአግባቡ ማስተናገድ አለባቸው ።

🛑 አንድ ወገን የልጅነት ግምትን ለመቃወም የዲ.ኤን.ኤ ምርመራ እንዲደረግ ጠይቆ እያለ ፣ የስር ፍርድ ቤት ጥያቄውን ሳይመረምር ወይም ውድቅ ያደረገበትን ምክንያት ሳይገልጽ ውሳኔ መስጠቱ ፣ እንዲሁም በሰው ምስክሮች ቃል ላይ ብቻ ተመርኩዞ አባትነትን ማረጋገጡ የሰበር ሰሚ ችሎት ገዥ ትርጉም የሚፃረር መሠረታዊ የሕግ ስህተት ነው ።

📝 በልደት ምስክር ወረቀት ወይም በልጅነት ሁኔታ (circumstantial evidence) የተረጋገጠ የሕግ ግምት በሳይንሳዊ ማስረጃዎች እንደ ዲ.ኤን.ኤ ምርመራ ሊስተባበል ይችላል ።

6. 💵 የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ ወጪ እና የፍትሕ አሰጣጥ

💰 ምንም እንኳን ምርመራውን የጠየቀው ወገን ወጪ የመሸፈን ኃላፊነት ቢኖርበትም ፣ የገንዘብ አቅም አለመኖር ፍትሕን ሊያጓድል አይገባም። ፍርድ ቤቱ የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ ወጪው በማን ይሸፈን የሚለውን ከሕግ አኳያ አይቶ መወሰን ሲገባው፣ ይህን አለማድረጉ ስህተት ነው ።

7. ⭐️ የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራ ጥራት እና ተጨማሪ የባለሙያ አስተያየት

⚰️ ከሟች አስክሬን የተወሰደ የዘረመል (DNA) ናሙና በብክለት ምክንያት አስተማማኝ ውጤት መስጠት ባልቻለበት ሁኔታ፣ ፍርድ ቤቱ ጉዳዩን የበለጠ ግልጽ ለማድረግ ተጨማሪ የልዩ አዋቂ ባለሙያ አስተያየት መስማቱ የፍትሐብሔር ሥነ ሥርዓት ሕግ ቁጥር 136ን የተከተለ በመሆኑ የሚነቀፍ አይደለም ።

8. 👰‍♀️ በጋብቻ ውስጥ ለተወለደ ልጅ የአባትነት ግምት እና የመካድ ክስ

💍 በጋብቻ ውስጥ የተወለደ ወይም የተጸነሰ ልጅ የአባትየው ነው ተብሎ በሕግ ይገመታል ። አባትነት በሕግ በተሰጠው ግምት መሠረት የተረጋገጠ እንደሆነ፣ አመልካች የምርመራውን ውጤት ከመጠየቅ በፊት በቤተሰብ ሕጉ በሚፈቅደው አግባብ የመካድ ክስ ማቅረብ ይኖርባታል ። በፍሬ ነገር ደረጃ በጋብቻ ውስጥ መወለድ መረጋገጡ፣ የዘረመል (DNA) ምርመራ ይደረግ የሚለውን ክርክር ተቀባይነት ያሳጣዋል ።

9. 🗑 በሌላ ማስረጃ አባትነት ሲረጋገጥ የዲ.ኤን.ኤ. ምርመራን ውድቅ ማድረግ

📄 በልደት ምስክር ወረቀት ወይም በቂ የሰነድና የሰው ማስረጃዎች በመመርመር እናትነት ወይም ልጅነት የተረጋገጠ እንደሆነ ፣ ፍርድ ቤቶች ተጨማሪ የዲ.ኤን.ኤ ምርመራ እንዲደረግ የቀረበው ክርክር ተቀባይነት የለውም በማለት ውድቅ ሊያደርጉ ይችላሉ ።

⚖️ የንግድ ማኅበራትን በሚመለከት: የሰበር ሰሚ ችሎት መሠረታዊ የሕግ ትርጓሜዎች #2

Abrham Yohanes

💵 የንግድ ማኅበሩ የውልና የገንዘብ ኃላፊነት

💳 የሥራ አስኪያጅ የብድር ኃላፊነት: የማኅበሩ ሥራ አስኪያጅ በራሱ ውሳኔ የወሰደው ብድር፣ የማኅበሩ መመስረቻ ጽሑፍ ወይም መተዳደሪያ ደንብ ድርጅቱን ወክሎ ገንዘብ እንዲበደር በግልጽ ካልፈቀደ፣ እና ብድሩ በሁሉም ማኅበርተኞች ካልተረጋገጠ፣ ለድርጅቱ ዓላማ የተደረገ ሕጋዊ ውል ተብሎ በሂሳብ ማጣራት ወቅት በወጪነት ሊያዝ አይገባም [📍 ሰ.መ.ቁ. 215158].

📝 በማኅበሩ ስም ገንዘብ መቀበል: አንድ የሂሳብ ሹም ወይም ሌላ ሰራተኛ የማኅበሩን ሥራ በመወከል ክፍያ መቀበሉ ከተረጋገጠ፣ ገንዘቡን ለመቀበል ውክልና አልነበረኝም የሚል ክርክር ተቀባይነት የለውም። የማኅበሩን ገንዘብ ገቢ የማድረግ ኃላፊነት አለመወጣቱ ከድርጅቱ አንጻር ተቀባይነት የለውም [📍 ሰ.መ.ቁ. 212346].

✅ የኩባንያው ህጋዊ ሰውነት እና የመክሰስ ችሎታ (Locus Standi)

📜 የሕጋዊ ሰውነት ማረጋገጫ: ማንኛውም የንግድ ማኅበር (ኃ/የተ/የግል ማህበርን ጨምሮ) የሕግ ሰውነት የተሰጠው መሆኑን የሚያረጋግጥ ማስረጃ በንግድ መመዝገቢያ አግባብ ማቅረብ አለበት። ይህንን ማድረግ ካልተቻለ፣ ማኅበሩ ክስ የማቅረብ ችሎታ (Locus Standi) የለውም ተብሎ ውሳኔ ይሰጣል [📍 ሰ/መ/ቁ. 199173]።

🗳 ምርጫ በጠቅላላ ጉባኤ ውሳኔ ላይ የተሰጠ ዳኝነት ውጤት

አንድ ፍርድ ቤት የማኅበሩን (ለምሳሌ የአክሲዮን ማኅበር) የዳይሬክተሮች ቦርድ ምርጫ መሰረዝን በተመለከተ ውሳኔ ሲሰጥ፣ አመልካች አዲስ የቦርድ ምርጫ እንዲካሄድ የጠየቀውን የዳኝነት ጥያቄ በዝምታ ማለፍ የለበትም። ፍርድ ቤቱ ለጠየቀው ዳኝነት ተገቢውን እልባት አለመስጠቱ የፍትሐ ብሔር ሥነ ሥርዓት ሕግ ቁጥር 182(2)ን የሚጥስ መሰረታዊ የሕግ ስህተት ነው። [📍 ሰ.መ.ቁ. 226226]

💔 ሀላፊነቱ የተወሰነ የግል ማህበር መፍረስ (በአባላት አለመተማመን ምክንያት)

🔥 በአባላት መካከል ያለመተማመን: ሀላፊነቱ የተወሰነ የግል ማኅበር በአባላቱ መካከል ባለው መተማመንና አብሮ የመሥራት ፍላጎት ላይ የተመሠረተ ግላዊ ማኅበር ነው። በማኅበሩ አባላት መካከል አለመተማመን መፈጠሩ ማኅበሩን ለማፍረስ በቂ ምክንያት ይሆናል። የስር ፍርድ ቤት "ብርቱ ጭቅጭቅ አለመኖሩን" እንደ ብቸኛ ምክንያት በመውሰድ ማኅበሩን እንዳይፈርስ መወሰኑ የንግድ ሕግ ቁጥር 218(2) ድንጋጌን ያላገናዘበ በመሆኑ መሰረታዊ የሕግ ስህተት ነው [📍 ሰ/መ/ቁ. 191977]።

🚨 የወንጀል ተጠያቂነት

👤 የወንጀል ተጠያቂነት በውክልና: የንግድ ድርጅት ባለቤት የድርጅቱን አስተዳደር በውክልና ለሌላ ሰው ያስተላለፈ እንደሆነ፣ ተወካዩ በኃላፊነት ሲያስተዳድር ለተፈጸመው የወንጀል ድርጊት ተጠያቂ የሚሆነው በውክልና የሚያስተዳድረው ሰው እንጂ የድርጅቱ ባለቤት ሊሆን አይገባም [📍 ሰ.መ.ቁ. 211028].

🧾 የድርጅት የወንጀል ተጠያቂነት በግብር ሕግ: ሕጋዊ ሰውነት የተሰጠው ድርጅት (body corporate) ለታክስ ወንጀሎች (ለምሳሌ ደረሰኝ ያለመስጠት) በወንጀል ተጠያቂ ይሆናል። የፌዴራል ታክስ አስተዳደር አዋጅ ቁጥር 983/2008 አንቀጽ 132(1) የሥራ አስኪያጁን ተጠያቂነት የሚጨምር እንጂ የድርጅቱን ተጠያቂነት የማያስቀር ነው። [📍 ሰ.መ.ቁ. 237423]

💍 የትዳር ንብረት ክፍፍል እና የአክሲዮን ድርሻ

⭐️ የድርሻ ክፍፍል: ባልና ሚስት በጋራ ባፈሩት ንብረት ላይ እኩል መብት አላቸው። የትዳር ንብረት ክፍፍል የአክሲዮን ድርሻንም ለመካፈል የሚቻል ነው [📍 ሰ.መ.ቁ. 210268].

🛑 የጋራ ንብረት የማስተላለፍ ገደብ: የጋራ ንብረት የሆነ የአክሲዮን ድርሻን ጨምሮ ማንኛውም ንብረት ላይ ስጦታ ውል ማድረግ የሚቻለው ሰጪው የትዳር አጋር በግማሽ ድርሻው ላይ ብቻ ነው [📍 ሰ.መ.ቁ. 210072].

🚫 የዳግም ዳኝነት ክልከላ (Res Judicata) በኩባንያ ክርክሮች

➡️ የኃላፊነት ጥያቄ ዳግም አለመነሳት: የሥራ አስኪያጅ  ጥፋት እንዲጣራ እና ተጠያቂነቱ እንዲወሰን (በኦዲት ሪፖርት መሠረት) የሚለው ጥያቄ፣ ማኅበሩ እንዲፈርስ በቀረበው ቀዳሚው ክስ ወቅት ተጠይቆ ውድቅ ከሆነ፣ ይህንን ጉዳይ በድጋሚ እንዲታይ መወሰን የመጨረሻ ውሳኔ ባገኘ ጉዳይ ላይ የተሰጠ ዳግመኛ ውሳኔ በመሆኑ፣ የዳግም ዳኝነት ክልከላ (Res Judicata) መርህን ይጥሳል [📍 ሰበር መ/ቁ 174060]።

❌ ከአባልነት መሻር: ቀደም ሲል በአባልነት ላይ በተደረገ ክርክር የመጨረሻ ውሳኔ ተሰጥቶ እያለ፣ ተጠሪ (ድርጅቱ) የክርክሩን መልክ በመቀየር ከአባልነት ለመሰረዝ መወሰኑ፣ የቀደመውን ፍርድ ዋጋ ለማሳጣት ሆን ተብሎ የተደረገ ነው ተብሎ ሊወሰድ ይችላል። እንዲህ ዓይነቱ የአባልነት ስረዛ ውሳኔ የንግድ ሕግን እና የመመስረቻ ጽሁፍን ያልተከተለ ከሆነ ፈራሽ ነው [📍 ሰ.መ.ቁ. 217012].

❌ የኮርፖሬት አስተዳደር ውሳኔዎች ተቃውሞ: የንግድ ማኅበራት የውስጥ አስተዳደር ውሳኔዎች በፍርድ ቤት ቀርበው የመጨረሻ ውሳኔ ካገኙ በኋላ ዳግም ሊነሱ አይገባም። አንድ አባል ቀደም ሲል የጠቅላላ ጉባኤውን ውሳኔ ለመቃወም ክስ አቅርቦ በፍርድ ቤት ውድቅ ከተደረገበት፣ ውሳኔው ከመተዳደሪያ ደንብ ውጪ ነው በማለት በድጋሚ ክስ ማቅረብ በፍ/ብ/ሥ/ሥ/ሕ/ቁ. 5(1) መሰረት ተቀባይነት የለውም [📍 ሰ.መ.ቁ. 214136].

ጳጉሜ በሕግ እይታ ወር አይደለችም። ጳጉሜ እንደ ወር የማትቆጠር ከሆነ ደግሞ የሀገራችን የአንድ ዓመት ጊዜ 12 ወራቶች ስለሆኑ ከዚህ አቆጣጠር ውጭ ያሉት ቀናት መብትም ሆነ ግዴታ ሊፈጥር አይችልም። ስለሆነም ከይርጋ አቆጣጠር ጋር በተያያዘ ጳጉሜን ባካተተ መልኩ በመቁጠር የመብት ጠያቂውን ጥያቄ በይርጋ ታግዷል በማለት ውድቅ ማድረግ ተገቢነት የሌለው ነው።
ሰ/መ/ቁ.96458